خواص و کاربرد رازيانه

دركتب طب سنتي بانام «رازيانج»نام برده شده است. درايران در مناطق مختلف«رازيانه»و «باديان سبز»گفته مي شود. به لغت رومي كهن«شمار»و به عربي«شمر» نامند.به فرانسويFenouil و به انگليسيFennel مي گويند .گياهي است از خانوادهUmbelliferae نام علمي آن Foeniculum vulgare Mill.و مترادف آنAnethum foeniculum L. از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.
بين اسامي فوق نام مربوط به «رازيانه تلخ»است كه به فرانسوي گويند وبرگهايش به عنوان ادويه با غذا نيز مصرف مي شود،و نام مربوط به رازيانه شيرين است كه به فرانسوي گويند.

مشخصات

رازيانه گياهي است علفي و دو شاله كه ارتفاع ان تا 5/1 متر مي رسد.
ساقه ان داراي شيارهاي طولي موازي است .و برگهاي آن با بريدگي عميق به طوري است كه برگ تبديل به نخها مي شود.دمبرگها در نزديك ساقه حالت غلاف پيدا مي كند.گلهاي ان زرد و بدون طبق به صورت چتر گروهي در انتهاي شاخه گل دهنده ظاهر مي شود.ميوه آن كوچك به طول12-6 ميلي متر و عرض 3-2 ميلي متر كه طرفين ان ضخيم است و بوته رازيانه ظاهرا از دور شبيه بوته شود است ولي عطر گياه و ارتفاع بيشتر و ريشه ضخيمتر ،آن را از شود كاملا متمايز مي سازد.
تكثير رازيانه از طريق كاشت بذر آن در بهار انجام مي كگيرد .ممكن است ابتدا بذر را در خزانه بكارند و پس از اينكه گياه چنر برگه به زمين اصلي منتقل نمايند.گاهي نيز مستقيما در زمين اصلي مي كارند.زمين آفتابگير و با زهكش خوب را دوست دارد و به آبياري زياد در فصل گرما احتياج دارد.
برگ رازيانه را پس از رشد كامل گياه و ب يدرنگ قبل از آغاز طهور گلها و يا در شروع باز شدن اولين گل برداشت مي كنند،يعني در حدود ماه خرداد.تخم رازاينه را كه مهمترين قسمت دارويي آن است،وقتي كه ميوه ها زرد رنگ شد مي چينند و براي اين كار سرشاخه هاي ميوه دار را ظرف4-3 هفته بتدريج كه مي رسند مي چينند و تخم ان را مي گيرند.ريشه رازيانه را كه ضخيم و مخروطي شكل به رنگ سفيد و معطر است ،پس از خارج كردن از زمين خوب شسته تميز كرده قطعه قطعه نموده و خشك مي كنند.
رازيانه در اروپا و آساي بخصوص در مناطق با اب و هواي مديترانه اي انتشار دارد.در ايران در مناطق شمالي ايران در دامنه هاي البرز در ارتفاعات 750 متري و در شمال هرزويل در مسير رودخانه به طور خودرو ديده مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيمايي تخم آن داراي يك اسانس روغني فرار است كه قسمت عمده ان آنتول(در حدود 60 درصد)است و به علاوه اسانس رازيانه داراي قند ،لعاب،مقدار كمي تانن، روغن ثابت ليماراز و همچنين مواد فنچون ،فلاندرن، ليمونن ،ديپنتن،كامفن پينن،متيل چاويكول،انيسيك اسيد،تيموهايدروكينون انيستون و سرانجام ويتامينA مي باشد [روا]
بررسي شيميايي ديگري نشان مي دهد كه از اسانس رازيانه برداشت شده در كشور پرتقال مواد زير به دست آمده است :
دي –آلفا-فلاندرن،ديپنتن،فنچون،استراگول،انيس آلدئيد،انيسيك اسيد و سرانجام مقدار قابل ملاحظه اي آنتول و از برگهاي آن مواد فينكولارين و يك كوئرستين-3-آرابينوزيد و نلومبوزيد فلاونوئيد به دست آورده اند.
در هر يك صد گرم برگ خام تازه رازيانه كه به عناون ادويه با غذا خورده مي شود،مواد زير وجود دارد:
آب 90 گرم،پروتئين 8/2 كرم،چربي 4/0 گرم،هيدرات كربن 5/4 گرم،كلسيم 100 ميلي گرم،فسفر 51 ميلي گرم،آهن 7/2 ميلي گرم،پتاسيم 397 ميلي گرم،ويتامين A 3500 واحد بين المللي و يتامينC 31 ميلي گرم.

خواص و كاربرد

به طور كلي تخم رازيانه،معطر ،محرك و مقوي معده و بادشكن و قاعده آور است .برگهاي آن مدر و ريشه آن ملين و مسهل است.و روغن تخم آن كرم كش و ضد انگل است.در چين از جوشانده تهيه شده از تمام گياه به عناون ضد قي و اشفتگي استفاده مي شود و براي معالجه فتق و براي ازدياد بينايي چژشم مفيد است[هو].براي ازدياد ترشح شير خيلي موثر است و دم كرده 10-4 گرم تخم رازيانه د ر4-3 فنجان آب جوش مي تواند خيلي مفيد باشد.براي رفع سرفه و آسم چند گرم تخم را در يك فنجان آب جوش ريخته مدت 15 دقيقه دم مي كنند بهد به عسل مي افزايند و مي خورند ،خيلي مسكن و موثر است.
رازيانج از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي نسبتا خيلي گرم و خشك است و تخم آن گرمتر از برگ آن و ريشه آن گرمتر از ساير اعضاي گياه است.خواص آن در مجموع باز كننده گرفتگي ها ،انسداد مجاري سينه ،كبد،طحال،كليه،مثانه و براي تسكين دردهاي آنها كه از سردي باشد مفيد است.مقوي بينايي چشم و معده و محللبادها،اخلاط غليظ ازدياد كننده ترشح شير ،بويژه تازه آن مدر و قاعده آور است.
خوردن دم كرده تخم آن با گل گاو زبان براي خفقان موثر است و دم كرده تخم آن با پرسياوشان و انجير براي سرفه و تنگي نفس و سخت نفس كشيدن و دم كرده تنها تخم آن و يا با گياهان و داروهاي گياهي مناسب ديگر براي تحليل بادها ،درد پهلو و لگن خاصره ،رفع بلغم ترش،رفع اسهال مزمن و دم كرده تخم آن با زيره سبز براي رفع اسهال و تقويت معده و با عسل و سكنجبين براي تبهاي كهنه مفيد است .دم كرده تخم آن با سركه براي گزيدگي جانوران سمي مانند عقرب و زنبور مفيد است.
مليدن گرد ان بر شكم اطفال براي رفع نفخ مفيد است.عصاره برگ تازه ان براي افزايش بينايي چشم مفيد استوبخور برگ تازه آن كه در آتش اندازند نيز براي چشم بسيار مفيد است.
اگر آب برگ تازه را جوش دهند تا دو سه جوش بخورند و كف آن را با عسل و سكنجبين يا بتنهايي و فقط با عسل در جشم بكشند براي قطع آب آمدن از چشم و تقويت روشنايي و بينايي چشم نافع است.
رازيانه براي گرم مزاجان مضر است،از اين نظر بايد با صندلي و يا سكنجبين خورده شود و بطئي الهضم است و معده را سست مي كند.مقدار خوراك از تخم ان 10-5 گرم و از ريشه ان در دم كرده ها 15-10 گرم است.جانشين تخم رازيانه از نظر خواص دارويي تخم كرفس است.
دم كرده ريشهزه آن از خشك ان است)به اندازه محتوي يك قاشق سوپخوري براي يك ليوان كوچك آب به عناون مدر بسيار مفيد است،مدت دم كردن از يمك ربع ساعت تجاوز نكند.
تهيه چهار تخمه بادشكن يا بروز كاسرالرياح اربعه:تخم انيسون،زيره كرماني،تخم گشنيز،تخم رازيانه به مقدار مساوي از هر يك بگيرند و مخلوط كنند و از 20-10 گرم اين مخلوط را در 1000 گرم آب جوش دم كنند و صاف كرده براي تحريك معده و به عنوان بادشكن و ضد نفخ بتدريج بياشامند.
گرد بادشكن :انيسون ساييده 1/0گرم،رازيانه ساييده 1/0 گرم،زعفران ساييده 50/0 گرم،گرد منيزي كلسينه 4/0 گرم ،قند ساييده 4/0 گرم را با هم مخلوط كنند و دو قسمت نمايند و براي رفع قولنج ،باد،نفخ و ضعف يك قسمت ديگر را پس از يك ساعت بخورند.
در فرانسه دم كرده مدري در موارد سنگ مثانه مصرف مي كنند ،به اين ترتيب كه ابتدا يك مشت كاكل ذرت را در يك ليتر جوشانده وسپس در اين جوشانده دو قاشق قهوه خوري تخم رازيانه ريخته و دم مي كنند.پس از دم كردن مي گذارند كه سرد شود 3-2 فنجان از اين دم كرده را در روز مي خورند،آثار مفيدي دارد.
منبع:www.taamasrar.com
/س